John Alpert vraagt het me nergens direct. Maar toch zweeft de kwestie 113 minuten lang stilzwijgend tussen ons in. ‘’Olaf, maakt geld je gelukkig?’’ John spreekt de woorden niet letterlijk uit. Toch voel ik mij gedwongen om voor mezelf het antwoord te bedenken. Want dat is waar zijn, met een Emmy bekroonde, documentaire ‘Cuba and the cameraman’ je toe dwingt. Op aangrijpende wijze brengt de eigenzinnige documentairemaker bijna een halve eeuw Cuba in beeld. Eerst de extase van de gewonnen revolutie met de legendarische Che Guevara en latere leider Fidel Castro. Maar daarna het verval tot uiteindelijk bittere armoede voor de gehele bevolking.
Idealen
Het begint allemaal in de jaren zestig van de vorige eeuw. Vooral nog bekend van de kleurrijke Flower Power, de minirokjes en de opkomst van de spijkerbroek. Maar de kernvraag uit dat tijdperk is een beetje in de vergetelheid geraakt. Wat maakt je gelukkig: je idealen of je geld? Cuba koos voor de idealen. En waar heeft dat dit land gebracht. Ik bezocht in de jaren zestig de Erasmus basisschool aan Pachtersdreef in Den Haag. De afweging tussen geld en idealen ging aan mij dus nog voorbij. Hoewel we het niet breed hadden, niemand in de buurt trouwens. ’s Winters stonden de ijsbloemen op de binnenkant van de slaapkamerramen omdat er geen verwarming was.
Mooie hond
Zoals Corona meer dilemma’s oproept, is ook de vraag ‘Maakt geld gelukkig?’ ineens weer verrassend actueel. Aan de ene kant potten werknemers met een gegarandeerd salaris hun geld op omdat ze het nergens aan kunnen uitgeven. Aan de andere kant vechten zelfstandigheden tegen de armoede omdat hun winkels en bedrijven noodgedwongen gesloten blijven. Geld houdt iedereen bezig. Bij de Dagelijkse Gedachte komen met regelmaat citaten over geld voorbij. Als hondenliefhebber is deze van Josh Billings (1818-1885) een van mijn lievelingen: ‘’Je kunt voor geld een mooie hond kopen maar niet het kwispelen van zijn staart.’’
Zelf uitvinden
‘’Zie je wel, geld maakt niet gelukkig’’, juichen de idealisten. ‘’Een hond kwispelt door liefde en aandacht. Niet van geld.’’ ‘’En hoe kom je dan aan die hond?’’, sneeren vervolgens de kapitalisten. ‘’Die moet je toch eerst kopen’’. Ho ho, de discussie loopt meteen al uit de hand. Als het over geld gaat lopen de gemoederen hoog op. Tien euro kan de oorzaak zijn van een ruzie die een leven lang voortettert. Volgens Zig Ziglar (1926-2012), succesvol verkoper en schrijver, zijn mensen hardleers: ‘’Het is bekend dat geld niet gelukkig maakt, maar toch wil iedereen dat zelf uitvinden.’’
Botte tangen
Iedereen moet dus voor zichzelf uitvinden of hij gelukkig wordt van geld of van zijn idealen. Wat zou de Cubaanse dokter uit de documentaire antwoorden die met botte tangen biopsies neemt en aan het eind van de maand 25 dollar salaris ontvangt? Met meer geld zou hij zijn patiënten veel pijn kunnen besparen en hij zou niet te hoeven twijfelen over vluchten naar het kapitalistische Amerika, zoals de vele landgenoten die hem voorgingen. In dit beloofde land kan hij als arts 1000 keer zijn Cubaanse salaris verdienen, maar de heimwee naar geboortegrond zal vervolgens altijd aan hem blijven vreten. Maakt het geld hem uiteindelijk gelukkiger?
Gelukslimiet
Ik verwonder mij daarom altijd een beetje over de uitspraken van de veel geprezen econoom Angus Stewart Deaton. Hij introduceerde de wetenschappelijke gelukslimiet. Volgens hem moet de westerse mens eerst 70.000 euro per jaar verdienen voordat hij echt gelukkig is. Het modale inkomen in Nederland tikt maar net de 40.000 euro aan. En toch ken ik een heleboel gelukkige mensen om mij heen. Wetenschap en geluk zijn volgens de veelgeprezen praktische wijsgeer Olaf Hoenson daarom twee onverenigbare grootheden. Haha.
Tranen
Terug naar de documentaire ‘Cuba and the cameraman’. John Alpert doet het eiland om de zoveel jaar aan en volgt onder andere drie bejaarde broers op een schamele boerderij. Ze kunnen zich geen landbouwmachines veroorloven en laten ossen de ploeg trekken. Tot op een nacht de dieren worden gestolen en even verderop in een weiland worden geslacht voor het vlees. De broers treffen alleen nog de achtergelaten, bebloede huiden aan. Met tranen in de ogen vertelt de oudste hoe hij vooral de aanwezigheid van de twee ossen mist. Over de onoverkomelijke financiële schade rept hij geen woord.
Kwispelen
In die ontroerende scene schuilt voor mij een groot deel van het antwoord op de vraag of geld gelukkig maakt. Geld maakt dingen gemakkelijker, dat zal niemand kunnen bestrijden. Maar relaties in het leven die er werkelijk toe doen, laten zich nooit vertalen in geld. Tijdens de aftiteling van de documentaire, die ik uitgestrekt op de bank heb bekeken, aai ik mijn mooie hond Ramos die aan mijn voeten ligt over zijn zwarte krullenkop. Even daarvoor heeft hij nog uitbundig met zijn staart staan kwispelen. Misschien omdat hij voelde hoe waardevol ik onze relatie vind. Dat is niet onmogelijk. Maar eerlijk, ik had hem ook een stukje van mijn kaas gegeven. Die kaas had ik eerder die dag gekocht. Met geld.
Hoe denk jij over geld? Laat hieronder je reactie achter.
Tip voor de vele miljo- en miljardairs: gedeelde vreugd is dubbele vreugd – doneer wat vaker. Kan zijn dat je van miljardair degradeert naar miljonair, maar daar kun je wel overheen komen denk ik, tenzij je Trumpiaans denkt…
Geld is noodzakelijk… ofwel een ruilmiddel. Je hebt het nodig om eten en spullen voor je levensonderhoud te kopen. Tja als je in de WAO terecht gekomen bent is dat geen vetpot. En mijn wens om op Kreta te wonen dus de winters te omzeilen blijft.
Hoe dan ook ik heb een dak boven mijn hoofd eten en drinken. Het kan allemaal veel slechter, als ik in de wereld kijk en zie wat er aan tekorten is aan voedsel enz. Dan ben ik dankbaar met wat ik wel heb! Echte rijkdom zit niet in geld! Echte rijkdom zit in onvoorwaardelijke Liefde.
Geld is het slijk der aarde .maar geen of te weinig is toch nog meer in de slijk zitten.
In 2017 overleden mijn beide ouders binnen een half jaar tijd. Ik erfde als enig kind een aanzienlijk bedrag.
In 2017 werd ook mijn eerste kleinkind verwacht, dus ging veel van het geld naar spullen om een babykamer bij mij thuis in te richten zodat ik zou kunnen oppassen. Ze is nu 3 jaar, de babykamer is nooit gebruikt.
Ik voel zoveel verdriet achter deze korte boodschap. Ik ben echt diep geraakt.
Ik wens je heel veel blijdschap vanuit mijn hart.
Dankjewel voor je reactie. In 2019 heb ik nog een kleindochter gekregen, nu van mijn dochter, bij haar mag ik iedere maandag oppassen. Dat vervuld me met heel veel blijdschap!!
28 februari 2021 heeft mijn zoon een zoon gekregen, nu hoop ik natuurlijk dat ik er deze keer meer van mee krijg.
Liefs, Ilonka
Ik hoef niet te zwemmen in het geld maar pootje baden zou wel leuk zijn!
Als kind van 2 ongeschoolde ouders was ik heel blij dat zij mij lieten studeren.
Afgestudeerd in de jaren 70. Gierende werkloosheid. Ik heb veel armoede gekend.
Consuminderen en duurzaam leven is dan geen “life style” maar bittere noodzaak.
Alles tweedehands en kleren bij de kringloop vandaan.
Wat vooral pijn deed waren de opmerkingen van mijn omgeving.
Waarom ik niet mee deed aan het dure kadoo voor het huwelijks jubileum van mijn schoonouders.
Waarom wij bij een verjaardagsfeestje niet met de halve klas naar de bioscoop gingen.
Steeds open geweest naar mijn kinderen.
Dan ben ik er best trots op dat zij hun volwassen leven nog steeds zonder schulden doorkomen.
En wat waardeer ik mijn AOW nu! Nooit meer geldzorgen. Geen angst om werkloos te worden.
Nooit meer solliciteren. Rust in mijn hoofd. Kan nu nog meer van de kleine dingen genieten. Beetje pootjebaden!
Money never sleeps!
Het zou goed zijn als de kloof tussen rijk en arm stukken kleiner wordt ipv groter.
Ingewikkeld om een genuanceerd antwoord te geven. Ik heb ervaring met ruim voldoende en nijpend (net niet) genoeg. Het hebben van (veel) geld is geen garantie voor een gelukkig leven. Je voortdurend zorgen maken of je kinderen wel genoeg te eten zullen hebben of je bij ziekte wel of niet een (levensreddende) behandeling kunt krijgen of je wel veilig bent, een dak boven je hoofd kunt betalen draagt niet bij aan geluk.
Maar toch… ik heb als vrijwilliger voor artsen zonder grenzen in verschillende landen in grote armoede gewerkt/gewoond waar ik een aantal dingen heb ervaren die mijn kijk op het hebben van geld als bron van verondersteld geluk hebben gekleurd. Ik was daar gelukkig met erg weinig omdat ik zo genoot van alle ervaringen die ik daar op deed.
Een moeder die dankbaar is voor de TBC behandeling die haar zoon krijgt (in hun hut van takken en jutezakken) en mij perse het enige ei van hun kip wil geven. Ouders die hun zoontje mee naar huis nemen om te sterven aan een eenvoudige luchtweginfectie omdat er geen antibiotica voorhanden was. En hun acceptatie dat het was zoals het was en de liefde voor hun kind maakte dat ze er in rust en beslotenheid van hun hut afscheid van hem gingen nemen.
Nu ben ik zelf ongeneeslijk ziek waardoor ik mijn inkomen ben kwijtgeraakt en het met een uitkering moet doen. Mijn ervaring is dat ook nu, nu ik maar net aan kan rondkomen en dus heel bewust keuzes moet maken, er altijd “genoeg” is. Genoeg om dankbaar voor te zijn. Door te accepteren dat het is zoals het is en daar eerlijk over te zijn ontmoet ik ook veel vrijgevigheid en steun. (waaronder een gratis lidmaatschap van de dagelijkse gedachte! ) Wat het me heeft gebracht is om niet in een slachtofferrol te stappen en jezelf te beklagen maar mijn zegeningen te tellen en mijn creativiteit (letterlijk en figuurlijk) in te zetten. Liefde voor het leven is belangrijker dan geld. Genieten van wat je hebt ongeacht hoeveel dat in materieel opzicht is. Een van de zegeningen waar ik mezelf regelmatig aan herinner is wat een geluk ik heb gehad om in Nederland geboren te zijn.!!
Dat gezegd hebbende realiseer ik me heel goed dat het voor een Syrische (of van elders komende) vluchteling een heel ander verhaal is zonder veiligheid, zonderwarm dak boven je hoofd, zonder inkomen, zonder uitzicht. Hoe zit het met zingeving voor deze mensen???
Ze alleen maar geld geven is niet de oplossing weten we allang maar hoe dan wel…??? Het begint met liefde, liefde voor onszelf en liefde voor onze medemens en zingeving vinden in je leven. Dat kan al heel klein en wie weet wat de groeipotentie is…..
Geld is handig, maar maakt niet gelukkig. Na een scheiding eerst veel minder te besteden, maar zo gelukkig met rust en vrede in huis. In deze tijd, al weer 25 jaargoed met mijn 2e echtgenoot, als pensionada’s vanwege amper geld uitgeven ineens wat gespaard. Heerlijk gevoel om zomaar, indien nodig een nieuwe wasmachine o.i.d. te kunnen aanschaffen. Heb in 2019 borstkanker gehad, mijn man ook in 2019 blaaskanker. Met geld konden wij ons echt net beter maken, wel door naar ziekenhuis te kunnen gaan en door kundige en lieve mensen geholpen te worden in Coronatijd en toch beter te worden. Al duurt de nasleep nog wel even. Wat maakt een mens gelukkiger dan gezondheid van man, en kinderen en kleinkinderen? Ja, ook extra op de spaarrekening van de kinderen en kleinkinderen wat te zetten nu. Heerlijk toch
Sorry, met geld niet beter maken, en geen net beter maken
Mijn ouders hebben absolute armoede gekend en zich daarna toch met hard werken, weer een gemiddeld bestaan weten te verzekeren.
Als kinderen hoorden wij ons vader vaak zeggen:
Geld is een duivel, maar geen geld is nog een ergere duivel.
Meestal kwam die spreuk dan ook ter sprake als er ergens een diefstal was gepleegd of zo.
Geld is een middel, “maakt gelukkig” is een werkwoord naar een doel. Om te streven naar een gelukkig mens zijn zijn er verschillende middelen. Dat werk, spullen en geld vaak verbonden zijn met elkaar is maar een manier om ernaar te kijken. Ik werk om te leren wie ik nog meer ben. Betaald of onbetaald, dat is om het even. Ik zie geld meer als een soort verzekering, om indien nodig als middel in te zetten om mijn doel te bereiken. Voor mij en mijn naasten. Waarbij liefde onbetaalbaar blijft.
Geld maakt niet gelukkig, maar het is wel gemakkelijk.