‘’Pa, niet weer die tevreden boterham’’. ‘’Een boterham met tevredenheid’’, verbeter ik mijn zoon. We zitten aan een tafeltje in een knus restaurantje in het bollendorp Sassenheim. Naast ons somberen twee blozende bollenboeren net iets te luid over de barre winter die ons te wachten staat wanneer we zijn verstoken van Russisch gas. ‘’Wat vind jij er eigenlijk van?’’ vraagt mij zoon. ‘’Ik ben opgegroeid zonder aardgas. En ik heb niets gemist’’, klinkt mijn ongewenste antwoord.
Lavet, wat is dat?
Mink is 23 jaar. Hij weet niet beter dan dat de centrale verwarming loeide en dat de doucheboiler kookte. Kleine Olafje betrok begin jaren zestig met zijn trotse ouders een Haagse parterre flat in de toenmalige nieuwbouwwijk ‘De Dreven’. Je kon een kolenkachel aansluiten aan de schoorsteen in de woonkamer. En wassen deed je in een lavet met een geiser die lauw water produceerde. Goede quizvraag. Lavet, wat is dat eigenlijk? Wikipedia heeft het goed: Een lavet houdt het midden tussen een gootsteen en een badkuip.
Omstandigheden en behoeften
Is dit de inleiding tot een klaagzang? Mink weet wel beter. Hij heeft al vaker vol ongeloof mijn blijde verhalen aangehoord over mijn sobere kleuterjaren. Want in tegenstelling tot zijn perceptie van skere tijden (hedendaags voor armoedig), heb ik nooit enig gemis ervaren. Of zoals predikant en schrijver Nicolaas Beets (1814-1903) ooit beweerde: ‘’Geluk is harmonie tussen de omstandigheden en de behoeften’’. De omstandigheden waren weliswaar eenvoudig maar mijn behoeften waren dat ook.
Allemaal in onze blote kont
Dus die harmonie van Beets heb ik zeker ervaren. Je bezat niets, dus je was blij met alles. ‘’En daar komt het verhaal van zijn korte broek’’, bespot Mink me, uitdagend lachend terwijl het voorgerecht wordt opgediend. Ik kan het inderdaad niet laten om het voor de 1000-ste keer te vertellen: ‘’Ja lach maar. Maar wij waren vroeger met vijf kinderen. Zonder de Singer naaimachine van oma liepen we allemaal in onze blote kont. Er was geen geld voor een korte broek in de zomer. Mijn moeder knipte gewoon de pijpen van mijn winterbroek af’’.
Het leven is zo eenvoudig
Gek toch eigenlijk dat ik me tegenover mijn zoon keer op keer moet verdedigen over de eenvoud van mijn jeugd. ‘’Laat je niet gek maken’’, zou componist Frédéric Chopin (1810-1849) hebben gezegd. ‘’Eenvoud is juist het hoogste wat je kunt bereiken Olaf’’. Dankjewel Frédéric, die steun kan ik goed gebruiken. Want soms vliegt de maatschappij mij echt naar de keel. Wat maken we het leven toch ingewikkeld. ‘’En zo is het Olaf, je haalt me de woorden uit de mond’’, galmt schrijver Louis Couperus (1863-1923) vanuit het hiernamaals: ‘’Het leven is zo eenvoudig maar de mensen hebben het vreemd en ingewikkeld gemaakt’’.
Missertje van de keuken
Mag ik eerlijk zijn? Het voorgerecht was niet veel soeps. Haha, woordspeling. Ik vertel het niet tegen de vriendelijke serveerster als ze informeert of het heeft gesmaakt. Laatst verstuurde ik een rake Dagelijkse Gedachte van de onlangs overleden dichter Remco Campert over de grote mond die Nederlanders van nature bezitten: ‘’Vrijheid van meningsuiting is iets anders dan de vrijheid om de mensen tot in hun ziel pijn te doen’’. Waarom zou ik onnodig ophef maken over een missertje van de keuken?
Fris douchen met koud water
Op mijn blog ‘Zou je schieten Olaf?’ ontving ik een eindeloze reeks e-mail. Zou ik de trekker overhalen als Poetin voor me stond? Wat een leed richt deze oorlogsmisdadiger aan. Het zou naïef zijn om niet te verwachten dat hij de westerse landen van zijn gas haalt. ‘’Ja toch Mink?’’, vervolg ik ons gesprek over de taaie winter die ons te wachten staat. Ik wacht niet op zijn antwoord want hij appt wat op zijn mobieltje. ‘’Dan toch geen verwarming en gewoon lekker fris douchen met koud water. Dat is nog goed voor je gezondheid ook’’.
IJsbloemen op de ramen
Die laatste opmerking schudt hem los van het schermpje. Hij klapt zijn mobieltje naast zijn bord op tafel en kijkt me geïrriteerd aan. ‘’Je moet niet alles vanuit jezelf beredeneren. Jij hebt koud gedoucht toen je klein was, stoer hoor. Ga je zo ook weer beginnen over de ijsbloemen die op de binnenkant van de ramen stonden? Dat was 40 jaar geleden. Maar ik ben door jou opgevoed in een huis dat altijd warm was mét een hete douche. Wat loop je nu eigenlijk te lullen?’’
Nederland Luilekkerland
Tja, het leven heeft mij gehard, bedenk ik trots aan het bistrotafeltje. Voor de jonge generaties betekent NL niets anders dan Nederland Luilekkerland. Ik glimlach om het grapje dat door mijn hoofd speelt. Maar wie uit de jaren zestig is, weet nog wat afzien is. En om mezelf nog eens extra te kietelen, duik ik diep in mijn geheugen een mooie Dagelijkse Gedachte op van de Belgische pater en schrijver Phil Bosmans (1922-2012): ‘’De grootste luxe is weinig luxe nodig hebben’’.
Ik ontwaak uit zelf-vleierij
Met een bons op tafel ontwaak ik uit mijn zelf-vleierij. De serveerster is terug met het hoofdgerecht. (Veganisten even de oren dicht.) ‘’Tweemaal dry aged beef medium’’, kondigt ze blijmoedig aan terwijl ze de borden parkeert. Mink en ik kijken elkaar verwachtingsvol aan. Na het mislukte voorgerecht lusten we wel een hapje. ‘’Eetze pa.’’ Ik wens hem hetzelfde en gretig zet ik het mes in het machtige stuk vlees dat mijn hele bord verbergt. Na intens gezaag breng ik de eerste hap naar mijn mond. Oeffffffffffffff.
IJskoud van binnen
Geheimzinnig buig ik voorover en ik fluister zachtjes: ‘’Mink, heb jij het ook?’’ Mijn zoon kijkt op van zijn bord. Hij is druk met het verwijderen van een vetrandje. ‘’Wat?’’ Ik kijk om me heen of niemand mij hoort. ‘’Mijn vlees is ijskoud van binnen’’, meld ik met mijn hand voor de mond als bescherming tegen liplezers. Mink proeft nu ook zijn eerste hap: ‘’Jeetje, nee ik niet. Zo, dit is echt perfect. Doe niet zo moeilijk pa! Niet over beginnen. Eet gewoon op’’. En daar tikt ook Remco Campert me aanmoedigend op de schouder: ‘’Niemand onnodig pijn doen’’.
Amerikaanse rappers
Op de weg terug naar huis, sluit Mink zijn mobiel aan in de auto. Zo kan hij met Spotify zijn eigen muziek luisteren. Meestal van Amerikaanse rappers die baden in luxe. Daar spiegelt hij zich liever aan dan aan zijn skere vader. (Weet je het nog? Hedendaags voor armoedig). Voldaan zakt hij achterover. Ik kijk minder tevreden terug op het etentje. ‘’Ik baal er van dat mijn vlees niet warm was’’, klaag ik richting de passagiersstoel. ‘’Toch vreemd dat het van jou wel warm was’’. Even lijkt Mink mij niet te hebben gehoord, maar dan kijkt hij triomfantelijk opzij: ‘’Je zat weer eens zo stoer te doen over je boterham met tevredenheid, koud douchen en ijs op de ramen. Ik dacht, eens kijken hoe stoer jij nou echt is …. Het vlees van mij was ook koud’’.
Zou jij eenvoudiger willen leven? Of doe je het misschien al? Laat hieronder jouw reactie achter over eenvoud en geluk. In ben benieuwd.
Heel herkenbaar.
Ben van 1946, het vierde kind, 2e meisje en daarna kwamen er nog 6 kinderen. Uiteindelijk werd het een gezin met 4 meisjes en 6 jongens .
Zaterdags eerst de meisjes in de keuken in de tobbe, daarna de jongens. En schoenen poetsen in de kamer voor de kachel.
Avondgebedje op je knieën op de kokosmat, dus daarna het patroon in je knieën.
Wasgoed op een rekje om de kachel en een spin met was boven de kachel.
Onze wc was een hûske met een ton en kranten als wc-papier.
Mijn ouders maakten zelf onze kleren, soms van kleding die gekeerd werd, maar we zagen er altijd prachtig uit.
Was er een grote lap voordelige stof werden er wel 3 dezelfde jurkjes gemaakt, die dan van zus op zus gingen, zodat het jongste zusje jaren in “hetzelfde” jurkje liep. En waren de ellebogen doorgesleten dan werden er korte mouwtjes van gemaakt.
Toen ik 11 jaar was verhuisden we naar een woning met een “Engelse kamer” oftewel kamer en suite, met een echt toilet, een cv en een heuse badkamer en een wastafel op de slaapkamer.
Wij sliepen met 4 meisjes op 1 kamer in een 2-persoons stapelbed.
Weet nog dat mijn moeder zei (toen bekend werd dat minder vlees eten “gezonder” of beter zou zijn) Heb ik altijd zo mijn best gedaan de kinderen alle dagen een stukje vlees te geven, ook al was het een halve gehaktbal.
En brood met tevredenheid kregen alleen de jongens in de pubertijd als ze niet meer ophielden met eten.
Het fijne van het grote gezin is (vooral nu) dat we ons hier allemaal nog veel van herinneren en samen nog herinneringen kunnen ophalen. Ook al zijn er intussen een broer en een zus(je) overleden.
Ben je enigst kind of heb je maar 1 broer en zus, die er niet meer is of waar geen contact meer mee is dan mis je dat.
Heel herkenbaar. Ik ben van 1944 , dus was er nog minder. Maar niets gemist want je wist niet beter en iedereen zat in het zelfde schuitje. De verschillen tussen de mensen was niet groot. De elite in ons stadje ook niet en je accepteerde gewoon dat de dokter, notaris en de directeur een groter huis en een auto hadden. Maar laten we het vroeger niet romantiseren. Want waar ik echt niet meer naar terug wil en er ook veel voor wil laten zijn die z.g leuke ijsbloemen op de ramen. Want wat was het koud in bed, slaapkamer en W.C. Maar ik ben nu ook al een aardige eenvoudig levend vrouw. En oud dat helpt ook een handje
Wat moet ik hier nou op zeggen als 87jarige en de tweede wereldoorlog meegemaakt hebbend.Van begin nov.44tot juni 45 geevacueerd met twee families geleefd in een halfleeg geschoten huis,waaromheen de Duitse en Engelse granaten vielen.(Land van Heusden en Altena) Ik heb me rijk gevoeld want mijn ouders waren er.En ik voel me nog rijk.
We hebben onze kinderen zelf zo opgevoed. Dus, kun je geen andere reactie verwachten. “Actie geeft reactie”
Mooi gezegd ,de mooiste luxe is weinig luxe nodig hebben.
Dan ben je heel gelukkig.
Danielle
Hoi Olaf,
In 1955 geboren zijnde heb ik hetzelfde ervaren als jij. Kolenkachel, met 3 zussen in 1 slaapkamer slapen, bloemen op de ramen, 1 x per week in bad in de teil in de huiskamer ( in de winter voor de kachel), ’s winters wasgoed in de huiskamer aan lijnen die waren gespannen van de ene muur naar de andere. Eten wat de pot de schaft. Ik ben in een arbeidersgezin opgegroeid, elke cent en stuiver werd 3 x omgedraaid voordat hij werd uitgegeven. Mijn moeder kocht zelfs op de pof winterjassen voor ons en betaalde dat af als de kinderbijslag werd uitgekeerd.
Mijn 8 kleinkinderen hebben géén idee over hoe het was toen ik kind was. Ook mijn kinderen zijn in redelijke welstand opgegroeid. Door omstandigheden heb ik 5 jaar geleefd van een bijstandsuitkering. Dat was nog in de “goede tijd”, toen er ook nog bijzondere bijstand aangevraagd kon worden. Ik heb het toen niet slecht gehad, samen met mijn jongste zoon. Nu mijn man is gepensioneerd en ik ook mijn AOW ontvangt, hebben we het rijk vergeleken bij mijn jeugd. Dus ik begrijp jouw situatie als vader zijnde wel, maar ook het gedrag van jouw zoon. Hartelijk bedankt voor jouw blog. Minke had je trouwens wel tuk wat betreft het vlees! 😉😂🤣 Hartelijke groet, Yvonne
Mooi herkenbaar verhaal, wij komen uit de vorige eeuw, dat is erreg lang geleden. Als je alleen maar voorspoed/groei hebt gekend is er weinig reflectie en weerstandsvermogen om met n tegenslag “mag het iets minder zijn” om te gaan. De moeite om op eigen kracht iets te bereiken en drempels te overwinnen is deze generatie door de ontwikkelingen onthouden 🥴. Dus wij ouderen zijn zeurkousen tegenover een licht verwende (spoiled) nazaten generatie. Echter over 25 jr in gelijke setting met hun zoon/dochter is de dialoog ongeveer hetzelfde 🤗. Mogen we het maar meemaken. Weet je nog wel oudje 😘 (Geschiedenis herhaalt zichzelf).
Hallo Olaf
Ik deel dezelfde jeugdjaren met jou en heb er goede herinneringen aan. Na mijn scheiding 20 jaar geleden heb ik besloten om mijn leven anders in te richten, minder werken en meer genieten van mijn vrijheid, dat heb ik 20 jaar naar volle tevredenheid gedaan, ik ben niets tekort gekomen en de financiële hikjes die er waren losten zich ook weer op.
Sinds afgelopen Januari ben ik officieel met pensioen, al ben ik al 3 jaar eerder gestopt met werken en leefde toen net onder de bijstandsgrens. Het vreemde voor mij is dat mijn inkomen verdubbeld is maar ik geen enkele behoefte voel om ernaar te leven, er verandert weinig aan mijn bestedingspatroon. Wel kon ik nu ineens wat wensen vervullen: een e- bike en straks een broeikas in mijn moestuin. Maar voor daarna kan ik niks meer bedenken, ik heb alles wat mijn hartje begeert.Ik merk zelfs dat het bezitten van een dure fiets mij belast, best een vreemde gewaarwording.
Ik voel mij steeds meer een buitenbeentje in deze samenleving gebaseerd op bezit en vermaak, merk dat ook in het contact met mijn kinderen, alledrie rond de 40, zij zijn met hele andere dingen bezig. Uiteraard ligt dat ook aan het leeftijdsverschil.
Dit wilde ik graag even met je delen, dank voor alle mooie gedachten en je fijne columns
Ik leef al veel langer zo eenvoudig mogelijk en dat bevalt me prima.
Idd. Tevreden zijn met wat je hebt maakt gelukkig. Je hoeft niet van alles na te jagenden vooral meedoen. Ook veel beter voor het millieu
In 1940 in Rotterdam geboren en heel weinig weelde meegemaakt.
Wat is gelukt. Geluk is delen , liefhebben en ondanks dat er op de borden heel weinig voedsel was toch aan tafel en de gezelligheid daarvan ervaren.
Mijn ouders wisten heel goed wat er buiten ons huis afspeelde. Een school vlak voor ons huis gevorderd door de Duitsers. Om nog naar niet te spreken van s’avonds het verduisteringspapier voor de ramen en 1 olielampje voor het hele huis. Geen kolen om een kamer lekker warm te stoken .
Niet naar school kunnen in 1944 want de vrieskou en de hongerwinter speelde hoogtij . In huis je
wintermantel aan tegen de kou.
Toch was het vaak hartverwarmend hoe mensen onderling met elkaar omgingen. Allemaal dezelfde problemen. Allemaal dezelfde angst en verdriet. Zeer vele waar de man gevorderd was om in Duitsland te moeten gaan werken en men niet wist hoe het met hen ging.
Honger. 1 klein halfje zwart brood en 1 suikerbiet per volwassen persoon per week was het rantsoen als men dat kon bemachtigen .
Het Godsvertrouwen, het zingen en bidden met elkaar gaf hoop, verbinding, saamhorigheid. Dat is bij alle rijkdom van vandaag ver, heel ver te zoeken . Men moet en kan niet meer zonder luxe en het liefst iets meer dan de ander.
Mijn eerst witte boterham in april 1945 nog in de oorlog geschonken door het Rode Kruis was zo uniek, dat ik aan mijn vader vroeg:” pappa is dat nou zo’n gebakje zoals die er waren voor de oorlog waar u weleens van verteld heeft,?:
Mensen kijk eens naar uw welvaart.
Miljoenen mensen zouden graag in uw schoenen staan en leven.
Een vrij land , eten en hulp voor iedereen. Iedere nacht rustig slapen omdat hier geen bommen vallen.
Dank God voor iedere boterham die u in gezondheid mag eten zelfs al zou hij niet belegd zijn.
Herkenbaar hoor, één keer op zaterdag in bad. Ijsbloemen in de winter op slaapkamer raam, alleen in woonkamer een kolenkachel. Knusse tijd, spelletjes doen.
Vakantie: met alle moeders en kinderen, bij mooi weer op de fiets naar het bos, ons moeder nam een mik een pot stroop en fles thee met melk mee. We plukten bramen ’s avonds kookte mijn moeder ze om jam te msken….wat edn ferst….